Tarihi
Kent, Orta Çağ ve Yeni Çağ'da, Seandos; Nissa ve Muşkara adıyla
anılıyordu. Anadolu, Büyük Selçuklu Devleti'nin elindeyken eski adı
Nissa'nın yerinde Muşkara adında bir köy vardı. Muşkara sağlam yapılı
anlamındadır. 18 evlik küçük bir köy olan Muşkara olarak anıldı.
Tarihçi Charles Texier'e göre; XII. yüzyıl sonlarına doğru, yani
Selçuklular zamanında, Nissa şehri halkı yavaş yavaş şehirden ayrılarak,
başka bir yere göç etmişlerdir. Çevre ile ilgili bilgi veren
tarihçiler, bu yeni göç yerinin Muşkara olduğunu yazarlar.
Osmanlılar döneminde ise; Muşkara yerine Nevşehir kullanılmaya başlandı.
II. Beyazıt'ın oğlu Şehzade III. Ahmet'in sır katibi, Muşkaralı
İbrahim, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa olarak sadrazamlığa
getirildiğinde, doğduğu kent olan Muşkara'da büyük bayındırlık
hareketine girişti. İmaretler, camiler, medreseler, hamam ve çeşmeler
yaptırdı. Nevşehir, ilk dönemlerde “Nyssa”, daha sonraki dönemlerde “Soandos
Nisa” ve “Muşkara” adları ile anılmıştır. Osmanlı döneminde, Nevşehirli
Damat İbrahim Paşa sadrazam olduğunda “Muşkara” adını değiştirerek kente
“Yenişehir” anlamına gelen Nevşehir adını vermiştir.
Nevşehir, tarih ve doğanın iç içe geçerek, bütünsel bir güzellik sergilediği beldeleri ve bölgede yaşamış uygarlıkların zenginleştirdiği kültürel birikimi ile Türkiye’nin eşsiz turizm cennetlerinden biridir.
Bölgede yapılan az sayıdaki prehistorik araştırmalardan Neolitik (M.Ö. 7 bin) dönemine ait yerleşmeler saptanmıştır.
M.Ö.1600’lerde Hitit Krallığı’nın egemenliği altında olan kente, M.Ö. 12 yüzyılda göç kavimlerinin, M.Ö. 7. yüzyılda Kimmer ve İskitlerin saldırıları yaşanmıştır. Nevşehir, M.Ö. 680 - 610 yıllarında Asur ve M.Ö. 610 - 550 yıllarında Med egemenliğinin ardından Perslerin yönetimine girerek Kappadokia Satraplığı içinde yer almıştır. M.Ö. 332 yılında Pers soylularından I. Ariarathes bağımsız Kappadokia Krallığı’nı kurmuştur.
M.S.17 yılında Roma İmparatorluğu’na katılan Nevşehir sonra, Persler, Sasaniler daha sonra da Anadolu Selçuklu Devleti yönetimine girmiştir. Bölge 1097 yılında Haçlıların eline geçmiştir.
Daha sonra İlhanlı ve 1398’de Karamanoğulları yöreye egemen olmuşsa da aynı yıl Sultan I. Bayezit Nevşehir’i Osmanlı topraklarına katmıştır.
1402 yılında
Bayezit’in Timur’a yenilmesiyle bölge Karamanoğulları yönetimine geçmiş
1466’da da kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmiştir. Nevşehir 1954 yılında da
il olmuştur.
Günümüzde bölge, birbirinden güzel kaya kiliseleri, doğal güzellikleri,
vadileri ve yeraltı şehirleriyle bir açık hava müzesi durumundadır.
Dünyaca ünlü Türk düşünürü Hacı Bektaş-ı Veli ile Osmanlı döneminin ünlü sadrazamlarından Damat İbrahim Paşa’nın bu bölgede yaşamış olmaları da kültür ve turizm hareketlerinin olumlu yönde gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.